Co to jest krytyka literacka? Definicja, typy i przykłady

Każdy może mieć opinię na temat książki (pokochała ją, znienawidziła, przewróciła stronę, totalnie wciągnęła), ale umiejętność uzasadnienia i oceny tej opinii jest dziełem krytyki literackiej. Krytyka literacka to interpretacja, analiza i ocena dzieła literackiego. Krytyka literacka jest nie tylko ważną formą produkcji kulturalnej, ale nauka czytania i pisania krytyki literackiej może poszerzyć twój światopogląd i pogłębić twój związek z pisaniem i literaturą.

Co to jest krytyka literacka?

Krytyka literacka to interpretacja, analiza i ocena tekstu. Celem krytyki literackiej jest pomoc czytelnikowi w lepszym nawiązaniu kontaktu z danym pismem lub rzucenie mu wyzwania. Dobra krytyka pogłębia nasze rozumienie literatury i przyczynia się do jej rozwoju w czasie. Jest to także świetne miejsce na zdobycie własnych technik pisania.

Wbrew swojej nazwie krytyka literackaniepolega wyłącznie na byciu krytycznym. Napisanie książki wymaga wiele wysiłku, a zadaniem krytyka nie jest (konieczne) niszczenie tego dzieła. Słowokrytykaodnosi się do umiejętności analizowania, formułowania opinii i uzasadniania jej dowodami – innymi słowy dokrytycznegomyślenia.

Typowa struktura krytyki literackiej zaczyna się od podsumowania tekstu, zbadania jego argumentacji i kończy się oceną. Wiele głównych wydawnictw informacyjnych w swoich weekendowych wydaniach zamieszcza krytykę literacką. Krytycy piszący dla tych publikacji piszą dla szerokiego grona odbiorców, co czyni ich twórczość przystępnym wprowadzeniem do krytyki literackiej.

Krytyka literacka a teoria literatury

Krytyka literacka i teoria literatury to dziedziny ściśle ze sobą powiązane, ale zajmują się literaturą w różnych skalach. Podczas gdy krytyka literacka stara się analizować konkretne dzieła literackie, teoria literatury zajmuje się literaturą na poziomie filozoficznym. Krytyka zadaje pytania typu: „Co autor zamierzał zrobić z tą książką?” podczas gdy teoria zadaje pytania typu „Jaki jest cel literatury?”

Innym sposobem myślenia o tej różnicy jest to, że krytyka literacka zajmuje się konkretną książką (lub zbiorem książek), podczas gdy teoria literatury zajmuje się szerszymikoncepcjamiksiążek. Warto zauważyć, że te dwa obszary często się pokrywają. Teoria literatury służy do wspierania krytyki literackiej, a krytyka literacka może wpływać na teorię literatury.

Jakie wyróżniamy rodzaje krytyki literackiej?

Krytyka historyczno-biograficzna

Krytyka historyczno-biograficzna, czasami nazywanakrytyką tradycyjną, czerpie z biografii autora, aby lepiej zrozumieć i przeanalizować tekst. Wszystkie kwestie biograficzne, w tym geografia, rasa, klasa społeczna, płeć, moment historyczny itd., mogą dostarczyć odpowiednich informacji krytykowi zajmującemu się tego rodzaju krytyką.

Krytyka moralno-filozoficzna

Krytyka moralno-filozoficzna opiera się na założeniu, że literatura pełni w społeczeństwie określoną rolę etyczną lub moralną. Mając to na uwadze, krytyka moralno-filozoficzna analizuje teksty w oparciu o ich wartości etyczne i jest zazwyczaj pisana w ramach panującej szkoły myślenia.

Nowa krytyka

Nowa krytyka zajmuje się wyłącznie tym, co autor umieścił na stronie. Lekceważy kontekst zewnętrzny i reakcję emocjonalną, a zamiast tego kładzie nacisk na formę, strukturę i same słowa.

Krytyka reakcji czytelnika

Krytyka reakcji czytelnika jest dokładnie tym, czym się wydaje: krytyką opartą na reakcji czytelnika na tekst. Podejście to zakłada, że ​​początkowa reakcja czytelnika jest cenną informacją do oceny. Chociaż to podejście jest najbardziej subiektywne, od krytyka nadal wymagane jest uzasadnienie swojej reakcji na podstawie samego tekstu.

Krytyka może być również zakotwiczona w szerszych dziedzinach nauki, takich jak feminizm, marksizm i postkolonializm. Niektóre typowe formy krytyki literackiej zakorzenione w teorii to:

Krytyka feministyczna:rozumie tekst przez pryzmat feminizmu i ról płciowych.

Krytyka socjologiczna:uwzględnia polityczny i społeczny punkt widzenia autora lub bohaterów tekstu.

Krytyka psychoanalityczna:wykorzystuje stan psychiczny bohaterów do interpretacji i analizy znaczenia tekstu.

Teoria queer:analizuje tekst przez pryzmat płci i seksualności.

Krytyczna teoria rasy:rozumie tekst poprzez przekrojowe wymiary rasy i kultury.

Krytyczna teoria niepełnosprawności:rozumie tekst przez pryzmat niepełnosprawności i analizuje struktury społeczne, które podtrzymują sprawność.

3 przykłady krytyki literackiej

Ostatni pociąg do Memphis: The Rise of Elvis Presley, recenzja: Margo Jefferson,TheNew York Times

W 1995 roku Margo Jefferson zdobyła nagrodę Pulitzera za swoją pracę jako krytyk książkowyNew York Timesa. Wśród jej nagrodzonych artykułów znalazła się recenzja biografii Elvisa PresleyaLast Train to Memphis autorstwa Petera Guralnicka.Recenzja Jeffersona to ściśle ujęte spojrzenie na życie Elvisa i podjęta przez autora próba wykorzenienia go z „ponurych więzów mitu i przytłaczającego wstrząsu o znaczeniu kulturowym”.

Jefferson nie wierzy, że cel autora jest możliwy do osiągnięcia ze względu na głębokie zakorzenienie Elvisa w popularnych mitach i kulturowe znaczenie piosenkarza. Autorka przedstawia tę hipotezę od razu, a następnie uzasadnia swoje twierdzenie, podsumowując książkę i dodając własny kontekst kulturowy.

Na przykład, pisząc o rock and rollu Elvisa, Jefferson zauważa:

„Elementy nie były nowe i zostały już wcześniej złożone. (Przypomnij sobie Louisa Armstronga i Binga Crosby'ego, a nawet Mills Brothers i Ukulele Ike'a Edwardsa.) Proporcje były jednak nowe: tempa były niezwykle szybkie, a ton całkowicie bezczelny. Dla niektórych rock and roll był równie groźny jak komunizm i desegregacja.

Jak się okazuje, Jefferson nie jest wielką fanką Elvisa, ale dzięki uważnej lekturze biografii jest w stanie rozpoznać i docenić jego miejsce w kulturze. Ona podsumowuje:

„Czy jest świetnym piosenkarzem? Dla tych uszu, nie. Czy jest świetnym wykonawcą? Tak i jeszcze raz tak.”

Czytelnik tej recenzji zyskuje głębsze zrozumienie głównego bohatera (Elvisa), analizę intencji autora, krytyczną kontekstualizację muzyki Elvisa i własną ocenę Jeffersona.

Afterlives, recenzja: Julian Lucas,The New Yorker

Recenzja Juliana Lucasa Afterlivesautorstwa Abdulrazaka Gurnaha jest doskonałym przykładem długotrwałejkrytyki historyczno-biograficznej. Lucas korzysta z najnowszej książki Gurnaha, aby napisać jego obszerny profil: jego doświadczenia życiowe, poprzednie powieści i styl literacki. To badanie pozwala Lucasowi ostatecznie głębiej przeanalizowaćŻycie po życiui umiejscowić je w całym dorobku autora.

Przykładem kontekstu biograficznego, który zawiera Lucas, jest:

„Urodził się w 1948 roku w Stone Town, XIX-wiecznej stolicy Zanzibaru, gdzie jego ojciec handlował rybami”.

Przykład kontekstu historycznego, który obejmuje Lucas:

„Zanzibar to mała wyspa, która jest także głównym skrzyżowaniem dróg Afryki, Azji i Europy. Jest to jedno z historycznych centrów cywilizacji suahili, luźnej sieci społeczeństw przybrzeżnych rozciągającej się od Somalii po Mozambik, której język służy jako lingua franca Afryki Wschodniej.

W tej krytyce literackiej Lucas nie tylko wprowadza i ocenia powieść, ale także zapoznaje czytelnika z biografią autora, geografią opowieści i historią obu.

„Trzy nowe książki w tłumaczeniu łączą wyzwolenie z ciemnością” – Lily Meyer, NPR

W tej krytyce krytyczka NPR Lily Meyer przedstawia czytelnikowi trzy nowe książki na stosunkowo niewielkiej przestrzeni. Zaczyna od połączenia wszystkich trzech książek spójną nicią: wszystkie są tłumaczeniami, które „łączą wyzwolenie z ciemnością”, jak sugeruje nagłówek. To pozwala jej wykorzystać hipotezę dotyczącą tematów książek (tj. wyzwolenia i ciemności) jako kotwicy. Posiadanie silnego przekazu pozwala krytykowi zająć więcej miejsca, nie tracąc przy tym czytelnika.

Jej recenzja podzielona jest na trzy części, po jednej dla każdej książki. W każdej sekcji Meyer oferuje szczegółową analizę postaci, fabuły i tonu. Ocenia także mocne i słabe strony książek i wyjaśnia, w jaki sposób każda z nich wpływa na doświadczenia czytelnika.

Często zadawane pytania dotyczące krytyki literackiej

Co to jest krytyka literacka?

Krytyka literacka to interpretacja, analiza i ocena dzieła literackiego. Dobra krytyka literacka pozostawia czytelnikowi głębsze zrozumienie tekstu, podczas gdy wielka krytyka literacka daje czytelnikowi głębsze zrozumienie świata.

Jaki jest jego cel?

Celem krytyki literackiej jest głębokie zaangażowanie dzieła literackiego w celu zinterpretowania jego znaczenia, poszerzenia zrozumienia czytelnika i zaznaczenia miejsca dzieła w historii kultury.

Jakie są rodzaje krytyki literackiej?

Istnieje wiele różnych rodzajów krytyki literackiej, ale cztery główne rodzaje krytyki literackiej to:

• Krytyka historyczno-biograficzna, która uwzględnia kontekst społeczno-historyczny autora.
• Krytyka moralno-filozoficzna, która ocenia przesłania moralne książki.
• Nowa krytyka, która koncentruje się na formalnych zastosowaniach języka.
• Krytyka reakcji czytelnika, która podkreśla własną reakcję czytelnika na tekst.

Inne rodzaje krytyki literackiej są objęte szerokimi dziedzinami badań, takimi jak krytyka feministyczna, krytyka socjologiczna i krytyka psychoanalityczna.